مصاحبه یول پرس با مهندس نائبی به مناسبت انتشار کهنترین دیوان شعر ترکی

به گزارش یول پرس، اخیرا کهن ترین دیوان شعر ترکی با بازخوانی و تبدیل از ترکی کهن قاراخانی به ترکی معاصر آذربایجانی منتشر شده است. جهت آشنایی بیشتر با این اثر، گفت و گویی با بازخوان آن انجام داده ایم که در زیر میخوانید.

یول پرس: با سلام و ممنون از اینکه وقتتان را در اختیار ما گذاشتید. لطفا به طور مختصر خودتان را معرفی کنید.

بنده محمدصادق نائبی عضو اهل قلم ایران با ۲۰ جلد تألیف هستم که همگی در زمینه آذربایجان یا زبان ترکی است. دانشجوی دکترای مهندسی مکانیک و متولد سال ۱۳۵۲ در میانه هستم.

یول پرس: شما اخیرا کهنترین دیوان شعر ترکی به نام قوتادغوبیلیک را به زبان ترکی آذربایجانی منتشر کردید. درباره­ موضوع آن بگویید.

قوتادغوبیلیک از ریشه قوتادغو (سعادت) و بیلیک (دانش) به معنای سعادت نامه است و به شاهنامه ترکی معروف است. شاعرش یوسف خراسانی همزمان و هم بلاد با صاحب شاهنامه فارسی یعنی فردوسی بود اما این شاهنامه ترکی، داستان گویی یا افسانه گویی نیست بلکه مربوط به مسائل اجتماعی، اخلاقی و حکومتی است که در تمام اعصار و امصار مورد نیاز جامعه بشری است. این شاهنامه دارای ۶۶۴۵ بیت است و با توجه به گویش قاراخانی و گذشت یک هزار سال، تاکنون برای آذربایجانیان مورد فهم نبوده است که بنده پس از ۵ سال آنرا به ترکی کنونی آذربایجان معاصرگونه کردم.

یول پرس: این کتاب قبلا در کجا چاپ شده و توسط چه کسی نوشته شده است؟

این دیوان سترگ متعلق به یوسف اولو خاص حاجب معروف به یوسف خراسانی است. او بیش از هزار سال پیش در سال ۴۱۲ هجری در سرزمین توران قدیم متولد شد و در سال ۴۶۲  قمری این شاهکار ادبی را خلق کرد.

از این کتاب ۳ نسخه خطی در کتابخانه های وین، قاهره و فرغانه موجود است و نخستین بار هرمان ومبری مجارستانی (۱۹۱۲ ـ ۱۸۳۲)، نسخه وین را منتشر کرد. در ترکیه مرحوم رشید رحمتی آرات زحمت زیادی کشید و آنرا به ترکی استانبولی تبدیل کرد.

یول پرس: شما چه نیازی دیدید که چنین اثری را منتشر کنید؟

به هر حال هر فارس زبانی از داشتن گنجینه تاریخی ـ ادبی به نام شاهنامه سربلند است و هر ترک زبانی از داشتن شاهنامه ترکی سربلند است لیکن با توجه به ترکی قاراخانی و گذشت هزار سال از تنظیم دیوان بایستی به ترکی استانبولی و ترکی آذربایجانی و دیگر شاخه های ترکی تبدیل می شد که بنده با توجه به آشنایی ام با ترکی قاراخانی این کار را به حمایت علمی و معنوی استادم دکتر محمدزاده صدیق انجام دادم تا ترکان آذربایجانی از این گنجینه ادبی و اجتماعی بهره ببرند.

یول پرس: از مراحل چاپ آن کتاب بگویید.

بنده در سال ۱۳۸۳ با تأکید و حمایت استاد دکتر محمدزاده صدیق کار بازخوانی و معاصرگونه کردن قوتادغوبیلیک را آغاز کردم و پس از ۵ سال آنرا به اتمام رساندم لیکن دریافت مجوز آن ۶ سال به طول انجامید و وزارت ارشاد بارها به بهانه های سبک مانع از انتشار این اثر ادبی شد و بالاخره در اواخر سال ۱۳۹۴ موفق به دریافت مجوز انتشار این کتاب شدم.

یول پرس: درباره کتاب های قبلی تان توضیح دهید.

بنده ۲۰ جلد تألیفات دارم. نخستین اثرم در سال ۱۳۷۹ استخراج اتیمولوژیک واژگان زبان ترکی در فارسی است که در اینترنت موجود است و بنده با ریشه یابی لغات اثبات کردم یک پنجم واژگان زبان فارسی از ترکی قرض گرفته شده است. ۵ جلد از کتابهایم مربوط به بازخوانی یا ترجمه رسالات شیخ صفی الدین اردبیلی از ترکی ۷۰۰ سال پیش به ترکی کنونی همراه با شرح لغات یا شرح رسالات است که در تکمیل قارامجموعه دکتر محمدزاده صدیق بود. کتاب آموزش گرامر زبان ترکی آذربایجانی در یک ترم را برای آموختن گرامر و کتاب نصاب صادق را برای یاد دادن لغات ترکی به فارسی بصورت تماما شعر چاپ کردم.

در زمینه تاریخ، رجال، تاریخ و جغرافیا، فولکلور و … زادگاهم میانه کتابهای متعددی مانند مشاهیر میانه، شهرستان میانه، تاریخ و جغرافیای میانه، فولکلور میانه را منتشر کردم.

یول پرس: شما قبلا جلساتی با مضمون میانه شناسی در شهرستان برگزار کرده بودید. راجع به آن توضیح دهید.

بنده در زمستان سال گذشته در شهرستان میانه ۳۰ جلسه میانه شناسی برگزار کردم که شاید تمام فرهیختگان و نخبگان میانه در این جلسات حضور گرم داشتند. در این ۳۰ جلسه در زمینه های مختلف تاریخ ۷۰۰۰ ساله میانه، زبان ترکی و گویش میانه، آثار باستانی، مشاهیر، فرهنگ، ورزش، اقتصاد و … میانه صحبت شد که تمامی محتوای جلسات را بصورت آماری بصورت ویدیو پروژکتوری ارائه کردم. حاضرین در این جلسات اکنون خودشان در این زمینه صاحب نظر هستند.

یول پرس: ترکی قاراخانی و ترکی آذربایجانی چه تفاوتهایی دارند؟

قوتادغوبیلیک با ترکی قاراخانی نگارش شده و الفبای آن اویغوری است. ترکی قاراخانی در توران قدیم و در محدوده چین یا قزاقستان متداول بود درحالیکه ترکی آذربایجانی در منطقه آذربایجان. نگارش آنان اویغوری بود درحالیکه ما با الفبای عربی می نوشتیم.

این دو زبان از شاخه های زبان ترکی هستند و با هم تفاوتهایی دارند. مثلا ما می گوییم: “کیتابی اوخودم” و آنها میگویند: “کیتابنی اوخودم”. یا ما میگوییم: “تهرانا گئتدیم” ولی آنها می گویند: “تهرانقا گئتدیم”. نشانه جمع ما “لر” هست ولی در ترکی قاراخانی “ت” و “ن” است مانند: اوغول ـ اوغلیت۴ بیت از کهنترین دیوان ترکی (قوتادغوبیلیک) را تقدیم میکنم ابیات ۴۴۵۶ تا ۴۴۵۹٫

از آنجا که نگارش اویغور کهن با الفبای عربی سخت است، آنرا لاتین و برگردان به ترکی آذربایجانی را با الفبای عرب مینویسم:

Taki bir kotusi bu uzlar turur

Tirilgu tilep özke uzluk kilur

Kereklig kişiler yime bu saña

Yakin tut bulariğ tusulğay toña

Temürçi etükçi yana kirmaçi

Ya sirçi bedizçi ya okçi yaçi

Bu dunya itigi bulardin turur

Ajunda tañ işler bulardin törür

باشقا بیر جماعت ده صنعت ایشینده اولانلاردی

اؤز حیاتلارینی قازانماق ایچین صنعته مشغول اولورلار

بونلار دا سنه گرکلی آداملاردیلار

اونلاری اؤزونه یاخین دوت فایدالاری توخونار

بونلار دمیرچی، باشماقچی، دریچی،

یا جلاچی، بویاقچی، اوخچو و یایچی دیلار

بو دونیانین سوسو زینتی بونلاردان گلر

حیرت وئریجی هنرلر بونلاردان چیخار

لینک یول پرس : www.yolpress.ir/?p=5334